Verðbólgan er of há, en hvað veldur henni?

Verðbólgan er eitthvað sem allir hafa skoðun á. Yfirleitt í þá veru að hún sé of mikil, en þó kemur fyrir hér og þar (ekki á Íslandi svo ég muni) að áhyggjur kvikna yfir því að hún sé of lág, eða hreinlega að verðhjöðnum eigi sér stað.

Margoft hefur því verið haldið fram að til að ná tökum á verðbólgunni þurfi að skipta út gjaldmiðli og helst ganga í "Sambandið" og taka upp euro.

Þá verði verðbólga á Íslandi eins og hún er á eurosvæðinu.

En hver er verðbólgan á eurosvæðinu?

Þá er yfirleitt svarað eitthvað í þá átt að hún sé 1.9%, eins og hún var að mig minnir þar í desember.

En verðbólgan á eurosvæðinu var frá því að vera 0.5% að mig minnir í Grikklandi upp í það að vera 3.4% í Eistlandi.  Það er jú þessi gamla tugga með meðaltalið.

Aðeins norður af Eistlandi, í Finnlandi var hún 1.18%.  80 kílómetrar geta framkallað umtalsverðan mun.

En ef verðbólga á Íslandi er aðeins 0.3% hærri á Íslandi en í ríki sem hefur euro, er þá eittvhað sem segir að verðbólga myndi minnka á Íslandi ef það væri gjaldmiðilinn?

Sé svo húsnæðisliðurinn tekinn út á Íslandi, er verðbólga mun lægri á Íslandi en í eurolandinu Eistlandi. En sjálfsagt á eftir að rökræða um hvort að húsnæðisliðurinn eigi að vera í vísitölunni all nokkur ár i viðbót.

Og hverjar eru nefndar sem helstu ástæður fyrir hárri verðbólgu í Eistlandi?  Orkukostnaður og þennsla á vinnumarkaði.

Og spár gera ráð fyrir því að verðbólga í Eistlandi verði áfram verulega hærri en meðaltal eurolandanna á komandi árum.

Og svona af því að ég er byrjaður að ræða euroið, skyldu Íslendingar eiga sér sér þann draum að Seðlabankinn stæði í því að "prenta" peninga, kaupandi upp ríkisskuldabréf og skuldabréf stórfyrirtækja (varla þó Samherja :-)) reynandi eftir fremsta megni að keyra upp eftirspurn og verðbólgu?

Ja, reyndar væri hann í þann veginn að hætta því, eftir að hafa stundað það nokkur undanfarin ár.

Því það er það sem seðlabankar Eurosvæðisins hafa verið að gera, og enginn gat skorast undan, líka sá Eistneski.

Þó að flestir kunni að meta lága vexti (nema innlánaeigendur) þarf einnig að spyrja sig að því hvers vegna þeir eru svo lágir, ekki síst ef þeir eru það sem margir myndu kalla óeðlilega lágir.

Dregur úr verðbólgu

Hvaða hlutir hleypa upp húsnæðisverði?

Það hefur mikið verið rætt um húsnæðisverð á Íslandi undanfarin misseri. Skipaðar hafa verið nefndir, og kastað hefur verið fram ótal hugmyndum og skoðunum.

Auðvitað eru þær mismundandi, en flestir eru þó sammála um að málið sé brýnt og húsnæðiskostnaður sé stór þáttur í framfærslu og þá að sjálfsögðu lífsgæðum einstaklinga og fjölskyldna.

Jafnframt hefur verið talað um að aðgerðir í húsnæðismálum séu mikilvægur þáttur í kjarasamningum.

Því vakti það athygli mína þegar ég sá fjallað um húsnæðisverð í Þorlákshöfn. Þorlákshöfn er ef ég hef skilið rétt, ca. 35 mínútu akstur frá Reykjavík (nema þegar umferðarteppur eru) og hefur fengið sívaxandi athygli þeirra sem vilja eignast húsnæði.

Þar má fá rétt ríflega 50 fermetra íbúðir á tæpar 15 milljónir króna. Sambærilegar íbúðir í Reykjavík kosta víst vel yfir 40 milljónir.

Í hverju liggur munurinn?

Einfalda svarið við því, er eins og fasteignasalarnir segja:  Staðsetning, staðsetning og staðsetning.

Það verður aldrei fram hjá því litið að staðsetning skiptir miklu máli.  En er engin "ódýr staðsetning" á höfuðborgarsvæðinu, eða þarf að leita alla leið til Þorlákshafnar eða lengra til þess að finna slíka?

Þó að ekki sé hægt að fullyrða um slíkt, er freistandi að álykta að stærstur hluti mismunarins sé lóðaverð og tengdar greiðslur, enda getur kostnaðurinn við bygginguna sjálfa varla verið mikið eða nokkuð ódýrari í Þorlákshöfn.

En auðvitað er eðlilegt að lóðir séu dýrari miðsvæðis í Reykjavík samanborið við Þorlákshöfn, ég held að því mótmæli engin.

En hveru dýrari, og svo eru það lóðirnar sem eru í Reykjavík, en ekki "miðsvæðis"?  Hvað er eðlilegur munur þar?

Ekki getur það kostað meira að gera lóðir byggingarhæfar í Reykjavík?  Ætti Reykjavík ekki, ef eitthvað er, að njóta samlegðaráhrifa stærðarinnar?

Ég held að þetta sé nokkuð sem vert sé að skoða og velta fyrir sér.

Það er líka áhugavert að hugsa um hvort að þéttingarstefna Borgarinnar, hafi orðið til þess að þeir sem sækja vinnu til höfuðuborgarinnar hafi dreifst yfir stærra svæði en nokkru sinni fyrr, og þannig stóraukið umferð og vegalengdir sem eru keyrðar?

Er það ekki þvert á markmið stefnunnar?

Eða er stefnan einfaldlega að hámarka hagnaðinn af lóðasölu og til þess að svo megi verða halda uppi ákveðnum skorti?

 

Er ástæða til að hafa áhyggjur af vaxandi eignamun, eða á hann sér eðlilegar ástæður?

Það hefur mikið verið rætt um vaxandi mun á eignum einstaklinga og mismunandi "þjóðfélagshópa" á undanförnum misserum, líklega ekki hvað síst á Íslandi.

Það er eðlilegt að margir hafi af þessu miklar áhyggur, en er víst að eitthvað sé óeðlilegt við þennan aukna eignamun?

Þegar vel árar í þjóðfélaginu, jafnvel svo vel að talað er um eignabólu, segir það sig eiginlega sjálft að eignamunur eykst. Ef fasteignir rjúka upp í verði, ef hlutabréfamarkaðir eru hækkandi, þá vænkast hagur þeirra sem eiga eignir langt umfram þeirra sem eru eignalausir.

Fyrir til þess að gera fáum árum töluðu margir pólítíkusar á Íslandi fjálglega um að stór hópur Íslendinga vildi ekki eiga húsnæði, heldur kysi frekar "örugga leigu".

Örugga leigan hefur að ég tel ekki gengið eftir, en það ætti ekki að koma neinum á óvart að þeir sem ákváðu að kaupa sér fasteign fyrir t.d. 6 eða 8 árum, standi sem hópur nær örugglega betur eignalega séð, en þeir sem gerðu það ekki.

Það dregur hins vegar oft saman með hópunum þegar kreppir að eða samdráttur ríkir.

Ég held einnig að fasteignakaup hafi í gegnum tíðina verið afar góð fjárfesting þegar á heildina er litið.  Það væri til dæmis fróðlegt að sjá samanburð á fjárfestingu í fasteign og greiðslu í lífeyrissjóð.

Það er enda þekkt að víða um lönd er fasteign álitin hluti af lífeyrissparnaði. Hægt að selja og minnka við sig á eldri árum og hefur einnig þann kost að ganga til erfingja.

En það sem hefur líklega ekki síður valdið því að eignamunur hefur aukist á Íslandi, er mikill fjöldi innflytjenda.

Mikill fjöldi innflytjenda, að mestu leyti eignalausir, fara líklega beint í neðsta eignahópinn.

En það fjölgar í öllum tekjuhópum, þannig að tekjuhæsti hópurinn eykur eðlilega hlut sinn.

En það er fleira sem gerir það að verkum að eignaminnsti hópurinn verður verr úti en aðrir. 

Þannig er vitað að sumir í þeim hópi stoppa aðeins í nokkur ár.  Þeir safna eins miklu og þeir geta og vilja fara með "auðsöfnun" sína til annarra landa og setja í eignir þar.  Í stað þess koma svo aðrir "eignalausir", og svo koll af kolli, þannig að eignamyndun í lægst hópnum verður því hægari.

Sumir kunna þegar að eiga eignir í "heimalandinu" og koma til Íslands til að auðvelda sér eignamyndunina.

Fleira má nefna sem veldur því að eignamyndun innflytjenda er oft hægari en þeirra sem fyrir eru.

Þar má nefna til að þeir eiga erfitt með að komast úr láglaunastörfum vegna tungumálaerfiðleika, sumir þeirra senda reglulega hluta launa sinna úr landi, til foreldra eða annarra fjölskyldumeðlima og svo að þeir fá lítinn eða engan arf eftir foreldrana, öfugt við aðra íbúa þróaðri og auðugri ríkja, s.s. Íslands.

Ekkert af þessu er óeðlilegt og lítið við því að gera nema tungumálaörðugleikunum.

Það er rétt að taka það fram að ég er ekki að setja þetta fram hér og segja að ekki þurfi að ræða eignamismun.

Það er jafn sjálfsagt að ræða það eins og allt annað.

En það þarf að reyna að finna allar breyturnar og taka tillit til þeirra.

Það er ekkert óeðllilegt að mikill fjöldi innflytenda hafi áhrif á eignaskiptingu, en hversu mikil þau áhrif eru veit ég ekki, og man ekki eftir því að hafa séð tölur um slíkt, en það væri vissulega þarft rannsóknarefni.

Reykjavíkurvælið

Eitt af því sem mér hefur þótt einkenna pólítíska umræðu á Íslandi undanfarin misseri, er það sem ég kalla "Reykjavíkurvælið".

Það er þegar meirihluti borgarstjórnar Reykjavíkur vælir um erfitt hlutskipti sitt og kvartar undan því að allir séu vondir við sig og það sem aflaga fari í Reykjavík sé flest annað hvort ríkinu að kenna, nú eða þá að nágrannasveitarfélögin varpi byrðinni á Reykjavík.

Stundum finnst mér eins og þetta sé helsti starfsvettvangur borgarstjóra á milli borðaklippinga og glærusýninga.

En það er litið fram hjá þeim kostum sem fylgir því að vera stærsta (eða eina) borg Íslands og jafnframt höfuðborg.

Það er næstum því óhjákvæmilegt að nálægt stórum borgum byggist upp "svefnbæir". Þeir lúta yfirleitt öðrum lögmálum en stórborgirnar (þetta hugtak á auðvitað ekki við Reykjavík, nema í Íslenskum skilningi).

Þannig leita yfirleitt fleiri tekjulágir inn í stórborgirnar, enda eru þar öllu jöfnu mun fleiri atvinnutækifæri. 

Það sama gildir um heimilislausa, hvort sem okkur líkar betur eða verr.  Þeir leita inn í stórborgirnar (yfirleitt "kjarnana"), enda er þar meiri fjöldi af fólki á ferli, fleiri vínveitingastaðir og svo framvegis.

Á móti kemur að "stórborgin" og/eða höfuðborgin hefur auknar tekjur af hótelum, veitingastöðum, fyrirtækjum og síðast en ekki síst ríkisstofnunum, en aðrir þéttbýliskjarnar.

Hvað skyldi hátt hlutfall af fasteignagjöldum ríkisstofnana renna til Reykjavíkurborgar? (bæði beint frá ríkinu og svo frá þeim sem leigja ríkisstofnunum?).

Er hærra hlutfall af störfum per íbúa í Reykjavík, en í öðrum sveitarfélögum?

Svo kemur að "væli" Reykjavíkurborgar um að "Gistináttaskattur" skuli ekki renna til borgarinnar.

Þar eru nefndar til sögunnar aðrar stórborgir sem njóta skattsins, til dæmis New York, London og svo framvegis.

Enn og aftur virðast þeir sem stjórna Reykjavíkurborg ekki skilja muninn.

Þeir sem heimsækja New York eða London, eru fyrst og fremst að heimsækja þessar borgir (þó að vissulega kunni þeir að nota tækifærið og fara annað í leiðinni).

En þeir sem heimsækja Reykjavík?

Eru þeir ekki fyrst og fremst að heimsækja Ísland?  Fer ekki stærstur hluti þeirra "Gullna hringinn", o.s.frv?  Er eitthvað óeðlilegt við að t.d. hluti gistináttaskattsins fari í uppbyggingu á þeim stöðum?

Þurfa ekki nær allir ferðamenn (nema þeir sem lenda á einkaþotum á Reykjavikurflugvelli) að keyra frá öðru sveitarfélagi til hótela sinna í Reykjavík?  Er eitthvað óeðlilegt að einhver hluti gistináttagjalds renni til uppbyggingar á þeirri leið (Þeim meirihluta sem nú ríkir í Reykjavík, virðist fátt mikilvægara en að koma flugvelli sínum úr borginni).

Hefur eitthvert sveitarfélag á Íslandi hagnast meira á ferðamannastraumnum en Reykjavík, með síhækkandi fasteignagjöldum af hótelum, veitingastöðum og "lundabúðum?  Jafnframt því er uppbygging og lóðasala til hótela jafnframt hluti af tekjum borgarinnar.

Hvert skyldi vera hlutfall gistirýmis per íbúa í Reykjavík samanborið við önnur sveitarfélög?

Hvaða kostnaði hefur Reykjavíkurborg þurft að standa straum af á móti?

Núverandi meirihluti í Reykjavík hefur kosið að einblína á það sem getur talist neikvætt við það að vera stórborg/höfuðborg, en nefnir aldrei allt það sem hún ber úr býtum vegna þess.

Er ekki mál að linni?

 

 

 

 

 

Þjóðarsjóður, skynsamlegt, eður ei?

Nú er mikið rætt um hvort skynsamlegt að Íslendingar komi á fót svokölluðum "Þjóðarsjóði" eður ei.

Eins og oft er ýmislegt sem mælir með því og á móti.

Að sjálfsögðu er skynsamlegt að "leggja fyrir".  Og það er alltaf skynsamlegt að hugsa til framtíðar.

Þó að Íslendingum vegni vel núna, er að sjálfsögðu engin trygging fyrir því að svo verði um alla framtíð.

Það er einnig rétt að hafa í huga að þegar vel gengur, er einmitt rétti tíminn til þess að leggja fyrir, það gildir jafnt um einstaklinga, fjölskyldur og ríki.

Ekki að nota alla peninga sem koma inn og eyða þeim.

Aðrir segja, og það er mikil skynsemi í því, að best sé að borga upp skuldir, áður en farið sé að leggja fyrir .

Ég mæli því ekki í mót, það er eiginlega ekki hægt að hugsa sér betri "fjárfestingu" heldur en að borg upp skuldir, því það er varasamt að treysta á að fjárfestingar geti skilað hærri arðsemi, en nemur vöxtum á skuldum.

En ég mæli þó með því að Íslendingar komi sér upp þjóðarsjóði.

Ekki vegna þess að ég haldi því fram að rétt sé að Íslenska ríkið hætti að borga niður skuldir sínar, heldur vegna þess að ég held að rétt sé að gera hvoru tveggja.

Það er skynsamlegt að stofna "Þjóðarsjóð", jafnvel þó að allar skuldir séu ekki greiddar.

Ekki vegna þess að ríkissjóður eigi að hætta að greiða niður skuldir, heldur vegna þess að ef áföll verða, er gott að eiga varasjóð.

Vegna þess að þegar "skíturinn lendir í viftunni", er einmitt tíminn þegar enginn vill lána þér.

Og þá er gott að eiga varasjóð.

Eins og stundum er sagt, banki er, stofnun sem eilíflega er að bjóða þér regnhlíf (yfirdrátt), en tekur hana frá þér þegar droparnir byrja að falla.

Því er skynsamlegt fyrir bæði ríki og einstaklinga að eiga varasjóð, jafnframt því að greiða niður skuldir.

Auðvitað er best að skulda engum og eiga varasjóð, en þangað til svo er, er alls ekki vitlaust að eiga bæði - skuldir og varasjóð.

 

 

 

 

 

Fulltrúi Pírata í Borgarstjórn varð sér til skammar....

Ég horfði á Silfur Egils, á netinu nýlega, ætli það hafi ekki verið á mánudag.  Þar fullyrti fulltrúi Pírata ítrekað að engum tölvupóstum hefði verið eytt í "Braggamálinu".

Hún sagði líka ítrekað að borgarfulltrúar ættu að halda sig við staðreyndir.

Nú er komin staðfesting frá Innri endurskoðun borgarinnar að tölvupóstum hafi verið eytt, rétt eins og marg oft hefur komið fram í fréttaflutningi af málinu.

Þvi fellur fulltrúi Pírata frekar skammarlega af þeim "háa hesti" sem hún reyndi að sitja í Silfrinu.

Ég get ekki sagt að ég hafi höndlað sannleikann til fulls í málinu, en það er merkilegt hvernig meirihlutinn virðist æ ofan í æ standa í veg fyrir því að sannleikurinn komi í ljós í málinu.

Skyldi fulltrúi Pírata biðjast afsökunar á framgöngu sinni, útskýra hvers vegna hún fór rangt með, hvernig stóð á því að hún lagði annan skilning í skýrsluna en fulltrúar minnihlutans og fjölmiðlar.

Gat hún ekki lesið skýrsluna sér til gagns?

Í skýrslunni má m.a. lesa á bls. 77:

"Skjalastjórnun í tengslum við framkvæmdir við Nauthólsveg 100 var óvönduð og leiddi til þess að upplýsingar um ákvarðanir og úrvinnslu töpuðust. Varðveislu skjala um endurgerð bygginga við Nauthólsveg 100 var ábótavant. Hún var ekki í samræmi við skjalastefnu Reykjavíkurborgar og fól í sér brot á lögum um opinber skjalasöfn. Tölvupóstum á ekki að eyða úr pósthólfum starfsmanna fyrr en þeir hafa verið færðir til viðeigandi vistunar."

Hér er fullyrt að skjalastjórnum hafi verið ábótavant, brotin séu lög um opinbera skjalastjórnun og að tölvupóstum eigi ekki að eyða fyrr en þeir hafi verið vistaðir á viðeigandi hátt.

Er þetta ekki nógu skýrt svo að borgarfulltrúi Pírata hafi skilið?

Persónulega veitti ég "Braggamálinu" í upphafi ekki mikla athygli. Vissulega óeðlilegt, en ekki af þeirri stærðargráðu að það væri einhver virkilegur "skandall".  En ég held að það hafi breyst í eitt af þessum málum, þar sem viðbrögð ríkjandi aðila umbreyta málinu. Það er ekki lengur málið sjálft sem vekur tortryggni (ef svo má að orði komast) heldur viöbrögð stjórnvalda (í þessu tilfelli meirihluta Borgarstjórnar).  Þau benda æ sterkar til þess að hér sé potturinn alvarlega brotinn, því ákefðin við að drepa málinu á dreif og afvegaleiða það, eru  þess eðlis að það eiginlega kallar á frekari rannsókn.

"Tilviljanirnar" eru einnig orðnar óþægilega margar til þess að hægt sé að líta fram hjá þeim.

Í skýrslunni má einnig lesa eftirfarandi:

"Eins og fram kom í kaflanum um skipulag SEA er umboðskeðjan þannig að SEA heyrir undir borgarritara og síðan er borgarstjóri hans yfirmaður. Þrátt fyrir þetta hefur borgarritari haft lítil afskipti af SEA sem hefur í raun sótt sín mál framhjá honum og til borgarstjóra."

Samt er ítrekað fullyrt af meirihlutanum að ábyrgðin sé ekki borgarstjóra, heldur borgarritara.

Tölvupóstum vegna braggamálsins var eytt

Undarleg stefna í heilbrigðismálum

Eins og kemur fram í viðhengdri frétt, nota æ fleiri Íslendingar rétt sinn til að notfæra sér heilbrigðisþjónustu erlendis.

Þetta er fylgifiskur hins Evrópska efnahagssvæðis og líkleg einn af þeim kostum þess samnings sem margir kunna að meta.

Heilbrigðisþjónusta er skilgreind svipuð og önnur þjónusta og sjálfsagt sé að sækja hana, eins og aðra þjónustu, yfir landamæri.

En ef hægt er að sækja þjónustu yfir landamæri, ætti þá ekki að vera hægt að sækja hana innan landamæra?

Eins og er virðast Íslensk stjórnvöld ekki vera þeirrar skoðunar.

Þeim virðist þykja sjálfsagt að Íslendingar geti sótt heilbrigðisþjónustu út til Evrópulanda (ef biðtími á Íslandi fer yfir ákveðin mörk), en þykir fráleitt að Íslendingar geti sótt sömu þjónustuna hjá einkareknum aðilum á Íslandi.

Einkarekin heilbrigðisþjónusta í Svíþjóð, Tékklandi eða Amsterdam er valkostur fyrir Íslendinga, en einkarekin þjónusta á Íslandi er fráleitur kostur að mati stjórnvalda.

Að sækja þjónustuna erlendis er þó mikið meira rask fyrir sjúklinga og oftast nær fylgir því meiri kostnaður (gjarna óbeinn).

En einhverra hluta vegna virðist einhver "hugsjón" standa í vegi fyrir einkarekinni heilbrigðisþjónustu, jafnvel þó að hún kosti þegar upp er staðið hið opinbera lægri fjárhæð.

Það virðist sem svo að sú tilhugsuna að einhver innanlands kunni að hafa hagnast á aðgerðinni sé svo ógeðfelld að það sé miklu æskilegra að einhver "erlendis" hafi hagnast á sömu aðgerð.

Er ekki eitthvað að slíkri hugsun eða "hugsjón"?

 

 

 

 

Sprenging í læknismeðferð erlendis

Stytting vinnuvikunnar - 33% aukinn launakostnaður fyrir mörg fyrirtæki?

Það hefur mikið verið rætt um styttingu vinnuvikunnar á Íslandi upp á síðkastið og ég sá á vef RUV að verið er að ræða um slíka styttingu í tengslum við kjarasamninga.

 

Ég hef líka séð marga tala á þeim nótum að kostnaður vinnuveitenda vegna slíks yrði lítill, enda myndi frameleiðni aukast og margir geti afkastað svo gott sem því sama á 6 tímum og 8.

Ég ætla ekki að efast um að slíkt sé rétt - í undantekningartilfellum, en ég held að það þurfi að líta á heidlarmyndina.

Að sjálfsögðu er öllum atvinnurekendum frjálst að minnka" viðveruskyldu" starfsmanna sinna og ég myndi reikna með því að margir myndu taka þann kost ef þeir sjái fram á að framleiðni standi í stað og starfsfólkið sé hamingjusamara.

En "viðvera" getur líka skipt miklu máli, jafnvel þó að ekki sé "brjálað að gera".

Það blasir við að hjá mörgum fyrirtækjum ykist launakostnaður um ca 33%.

Þau fyrirtæki sem eru opin allan sólarhringinn, yrðu að reka sig á 4. 6. tímavöktum í stað 3ja 8 tíma vakta áður.

Hefur einhver reiknað út hver áhrif þess yrðu til dæmis á heilbrigðiskerfið?  Á öldrunarþjónustu?

Hvað skyldi launakostnaður hótela aukast við slíka breytingu, hvaða áhrif hefði hún á matsölustaði?  Hvernig yrðu heildaráhrifin á hina sívaxandi ferðaþjónustu?

Hver yrðu áhrifin á löggæslu, slökkvilið?

Hvernig ætti að reka slík fyrirtæki án þess að launakostnaður þeirra ryki upp?

 

 

 

Ísland - dýrast í heimi?

Það hefur víða um netið (aðallega Íslenska hlutanum) mátt lesa fréttir þess efnis að Ísland sé dýrasta land í heimi, hvergi sé dýrara að lifa eða ferðast um.

Hafandi komið til Íslands ásamt fjölskyldunni í sumar þá finnst mér þetta nokkuð sennilegt þó að ég geti ekki fullyrt um slíkt með 100% vissu.

En vissulega var dýrt á Íslandi, ég held að um slíkt efist engin, né reyni verulega að mæla því mót.

En þó að ég efist ekki um að ýmislegt mætti betur fara og dýrir aðdrættir, skortur á samkeppni, hár launakostnaður og háir skattar og opinber gjöld, dugi ekki til að réttlæta hið háa verðlag, er það þó býsna mikill hluti af útskýringunni.

Vissulega er verðlag víða um heim og jafnvel í löndum ekki langt frá Íslandi afar aðlandi og stórskemmtilegt að njóta veitinga og verslunar á Íslenskum "kaupmætti".

En glansinn getur verið fljótur að fara ef ef standa þarf undir neyslunni á innlendum lágmarkslaunum.

Þannig hafa þeir sem fylgjast vel með fréttum sjálfsagt tekið eftir því að þegar Macron Frakklandsforseti reyndi að friðþægja "gulvestunga", þá var ein af aðgerðum hans að hækka lágmarkslaun úr 1400 euroum í 1500.  Ég er hálfhræddur um að það verði erfitt að lifa og leigja þokkalega íbúð í París á slíkum launum.

Og hér í Eistlandi þar sem ég er núna, voru lágmarkslaun hækkuð nú um áramótin, úr 500 euroum í 540.  Býsna góð prósentuhækkun, en upphæðin ekki há.

En mér kom í hug þegar ég fór með lítin bíl og skipti yfir á vetrardekk, og borgaði fyrir það 40 euro, að það þæti sjálfsagt frekar ódýrt á Íslandi.  En þó að ég þekki ekki hvað dekkjaskipti, umfelgun og jafnvægisstiling kosti á Íslandi þá þá þykir mér líklegt að sá kostnaður sé lægra hlutfall af lágmarkslaunum á Íslandi en Eistlandi.

En það eru aðrir hlutir sem spila stóra rullu. Eftir því sem ég kemst næst (hef ekki grandskoðað Eistneska skattalögjöf) borga Eistlendingar engan skatt af 500 euroum (sá afsláttur fylgir ekki upp launaskalann og það þarf að sækja um hann).

Í höfuðborginni Tallinn borga íbúar engan fasteignaskatt af húsnæði, svo lengi sem eigandinn býr í því, og lóðin fer ekki yfir ákveðna stærð (sem er að mig minnir um 1500 fermetrar).

En það þarf að borga verktaka lága upphæð fyrir sorphirðu (hægt að velja hvort að tunnan er losuð á 1., 2., eða 4. vikna fresti), og borgin rukkar fyrir vatnið eftir mæli (það stendur undir kostnaði vatnsveitu og holræsakerfis).

Það er frítt í strætó, en bara fyrir íbúa borgarinnar (það virðist ekki þvælast fyrir borginni að ekki megi mismuna eftir búsetu) og hefur verið svo í kringum 6. ár.  Það er að sjálfsögðu mikil búbót fyrir tekjulægri hópana.

(Því má skjóta hér inn að þó að frítt sé í strætó, og sérakgreinar hafa verið gerðar fyrir vagnana, hafa samt verið byggð tröllaukin mislæg gatnamót í borginni og unnið er að greiða umferð einkabíla eftir sem áður).

Mig minnir líka að engin í Frakklandi borgi skatt af tekjum undir ca 1500 euroum (en Franska skattkerfið er býsna flókið), en þetta segi ég þó án ábyrgðar.

En ég er ekki að segja að Íslenskir launþegar í lægri launahópum eigi ekki skilið að hafa meiri "í veskinu".  En það hljóta flestir að ajá að krónutöluhækkun ein sér breytir ekki miklu til langframa, allra síst þegar staðan er sú að meirihluti launþegar heldur eftir minnihluta launa sinna við útborgun.

Þá hlýtur að þurfa að horfa til annara þátta.

Líklega eru tveir stærstu útgjaldaliðir flestra heimila skattur (tekjuskattur og útsvar) og húsnæðiskostnaður.

Það hlýtur að þurfa að beina sjónum þessum tveimur meginpóstum.  Hvers vegna er húsnæði svona dýrt á Íslandi og hvers vegna eru skattar svona háir?  Því borið er saman lífeyrisfyrirkomulag á Íslandi og í öðrum löndum, eru skattar gríðarháir á Íslandi.

Hækkandi fasteignaskattar (í krónutölu langt yfir verðbólgu) eiga aldrei aðra leið en út í verðlag, bæði á vörum og þjónustu og ekki síst húsaleigu.

Sama gildir auðvitað um hátt bensínsverð og svo má lengi áfram telja.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

P.S. Set hér inn graf af verðlagi í mörgum af helstu ríkjum Evrópu, en grafið er fyrir 2017, en ég einfaldlega fann ekki nýrri samanburð, sem mér fannst góður og áreiðanlegur.

Sjálfvirkni eykst á flestum sviðum

Það hefur lengi tíðkast að tækninýjungar leysa vinnuafl af hólmi. Stórar breytingar eins og vatns- og vindmyllur, gufuvélar og svo síðast ekki síst tölvur og "róbótar" (hér vantar mér gott Íslenskt orð, því mér finnst "vélmenni" ekki duga til).

Þannig hefur fjöldinn allur af "ómissandi" störfum horfið. Í flestum tilfellum hafa einstaklingar einfaldlega aðlagað sig þróuninni og skipt up störf.

Stundum hafa þó orðið tímbundnir erfiðleikar og þekkt er einnig að einstaklingar hafa reynt að halda aftur af þróuninni og hafa ráðist gegn tækninýjungum.

En til lengri tíma litið hafa frjáls samfélög aðlagast breytingum og störfum hefur fjölgað jafnframt því að þau hafa flust til.

Það þarf ekki að horfa lengi í kringum sig til að sjá fjöldan allan af störfum sem urðu ekki til fyrr fyrir til þess að gera fáum árum.

Að stórum hluta er sjálfvirknin að taka yfir einföld og einhæf störf, og er síst ástæða til þess að gráta þó að þó hverfi.

Sjálfur nota ég stundum t.d. sjálfvirka afgreiðslukassa eins og minnst er á í fréttinni, en síst ef ég er að kaupa mikið af grænmeti (eða lausum vörum), það er svo skratti þreytandi að "leita" að viðkomandi vöru.

Einnig er eingöngu ein verslun sem ég fer í reglulega sem býður upp á sjálfsafgreiðslukassa þar sem hægt er að greiða með reiðufé.

Það finnst mér fyrirtaks þjónusta, og kýs oft þann kost ef ég er að kaupa til þess að gera fáa hluti (og ódýra), þá sparast gjarna mikill tími í bið.

En það má líka velta því fyrir sér að um leið og margir hafa miklar áhyggjur af fækkun starfa, þá eru aðrir sem hafa miklar áhyggjur af fólksfækkun á Vesturlöndum.

Hversu líklegt getur það verið að bæði vandamálin verði til staðar?  Hvort vandamálið er líklegt að verði til staðar?

Eða hvorugt?

 

 

 

 

 

Sjálfsafgreiðslukössum fjölgar