Um hvað á að kjósa? Hvernig á að halda áfram? Hvernig á að blása lífi í "dauðar" aðlögunarviðræður?

Þjóðaratkvæðagreiðslur eru tæki sem getur verið gott að grípa til, en til þess að þær virki sem skyldi þarf að vanda vel til alls undirbúnings, ekki síst til þess að ekki leiki vafi um niðurstöðurnar og hægt sé að túlka þær út og suður.

Þó að ekki hafi margar þjóðaratkvæðagreiðslur verið haldnar á Íslandi, hefur undirbúningur þeirra verið misjafn, og niðurstöður þeirra ekki endilega skýrar.

Gott dæmi um það er þjóðaratkvæðagreiðsla um stjórnarskrá þá sem stjórnlagaráð skipað af Alþingi samdi.

Þar voru aðeins örfáar greinar teknar til atkvæðagreiðslu, og síðan spurt hvort kjósendur vildu að sú stjórnarskrá (eða drög að stjórnarskrá) yrðu lögð til grundvallar nýrri stjórnarskrá.

Verulega loðið orðalag, sem gefur stjórnvöldum tækifæri til að stefna hvert sem er með málið, því grundvöllur getur ekki talist skýrt orð.  Líklega er einhver þekktasta notkun þess í orðinu umræðugrundvöllur.

Því má ef til vill segja að kjósendur hafi samþykkt að áðurnefnd stjórnarskrá, hafi verið samþykkt sem umræðugrundvöllur, en hvað þýðir það?  Um það getur í raun enginn fullyrt, það gefur Alþingi í raun rétt til að breyta frá grundvellinum, eins og því best þykir henta.

En hið loðna orðalag hefur ekki hindrað hina ýmsu "spámenn" í að fullyrða að þjóðin hafi samþykkt nýja stjórnarskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Það er þó í raun fjarri sanni. Meirihluti þjóðarinnar greiddi ekki atkvæði, og af þeim sem það þó gerðu, og það er vert að halda því til haga að í hverri slíkri atkvæðagreiðslu eru það þeir sem skipta máli, þá greiddi meirihluti atkvæði með því að leggja tillögur stjórnlagaráðs til grundvallar nýrri stjórnarskrá.

Þegar þetta er haft í huga er líklega flestum ljóst að ef efna á til þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort íslendingum hugnist að ganga í Evrópusambandið, eða að halda áfram aðlögunarviðræðum þar að lútandi, skiptir miklu máli að spurt sé með skýrum hætti og með eins litlum vafa eða "túlkunarmöguleikum" og hugsast getur.

Það er hafið yfir vafa að viðræður við "Sambandið" um aðild fela í sér aðlögun íslensks þjóðfélags að lögum og reglum "Sambandsins". Til þess m.a. voru IPA styrkir þeir sem "Sambandið" veitti íslendingum og þegar viðræður hættu, stóðu þeir ekki lengur til boða.

Það er því nauðsynlegt að þeir sem greiði atkvæði segi hug sinn til slíks, og til þess væri spurningin,  "Ert þú samþykk/ur því að Ísland verði aðildaríki Evrópusambandins og aðlagi lög sín og reglugerðir í þeim tilgangi", nokkuð vel fallin.

Það má auðvitað hugsa sér margar mismunandi útgáfur af spurningunni, og jafnvel að um fleiri en eina spurningu yrði að ræða, t.d. um afstöðu kjósenda til framsals á stjórn auðlinda s.s. fiskistofna o.s.frv.

Um það má lengi ræða, en er engu að síður mjög nauðsynlegt að vandað sé til verka, ef til þjóðaratkvæðagreiðslu kæmi.

En það sem er ef til vill merkilegast, er að flestir þeir sem tala um nauðsyn þjóðaratkvæðagreiðslu, tala um á þann veg að eingöngu yrði spurt um hvort að kjósendur vilji halda áfram viðræðum þeim sem hafnar voru 2010 (ef ég man rétt) og steyttu á skeri árið 2011 (ef ég man rétt) og voru endanlega lagðar í "saltpækil" af Samfylkingu og Vinstri grænum í janúar 2013 (ef ég man rétt).

Ég hef alla vegna skilið að slíkt sé vilji Samfylkingar, Viðreisnar, Bjartrar framtíðar og Pírata.

En ég get ekki skilið hvernig þessir flokkar hafa hugsað sér að "lífga" við aðlögunarviðræður sem sigldu í strand fyrir u.þ.b. 5 árum. Og ég hef engan af þeim sem leggja til slíka þjóðaratkvæðagreiðslu segja neitt um slíkt, eða að nokkurn fjölmiðill hafi lagt þá grundvallarspurningu fyrir þá.

Það er meira en að segja það að taka upp þráðinn í samningaviðræðum sem þar sem ekkert hefur gerst í meira en 5 ár og ef að Alþingi tekur ekki frekari umræður um aðildarumsókn, þá gilda enn þau samningsmarkmið sem sett voru fram í skýrslu utanríkismálanefndar.

En ef þeim væri breytt, væri ekki rökrétt að segja kjósendum að um sömu viðræður væri að ræða.

En hvernig vilja Samfylking, Viðreisn, Björt framtíð og Píratar taka upp þráðinn?

Hyggjast þau senda Steingrím J. Sigfússon aftur til Brussl til þess að krefjast rýniskýrslu í sjávarútvegi? Eða telja þau að t.d. tvíeyki eins og Birgitta Jónsdóttir og Benedikt Jóhannesson næði betri árangri?

Enginn virðist vilja horfast í augu við þann veruleika að aðlögunarviðræðurnar sigldu í strand, og Evrópusambandið neitaði að opna á viðræður um mikilvægustu hagsmunamál Íslendinga.

En "Sambandssinnarnir" neita að láta slíkt stöðva sig í því að þeirri blekkingu að nauðsynlegt sé að greiða atkvæði um "viðræður".

Þeir reyna að telja kjósendum trú um að ekkert þurfi að gera nema að fljúga út til Brussel og taka upp þráðinn þar sem frá var horfið og það sé einmitt það sem þeir vilji þjóðaratkvæðagreiðslu um.

Enginn nefnir hvernig hann vilji blása lífi í "dauðar" aðlögunarviðræður.

Enginn fjölmiðill spyr þeirrar spurningar.

Kjósendur láta blekkjast því hver vill í raun vera á móti "viðræðum"? Er ekki gott að þjóðir, þjóðabandalög og raunar hver sem er ræði saman?  Er einhver ástæða til að vera á móti því?

Staðreyndin er sú að viðræðurnar sigldu í strand, líklega ekki hvað síst vegna afstöðu Íslendinga í sjávarútvegsmálum.

Og þær verða að öllum líkindum jafn strandaðar nema Íslendingar vilji gefa eftir í þeim málaflokki.

Ef til vill væri það rétta spurningin fyrir þjóðaratkvæði.

 

Verður kosið um Evrópusambandið?

Athugasemdir

[Kristján G. Arngrímsson, 24.9.2016 kl. 22:42]

Þetta er alveg meistaralega óskiljanleg bloggfærsla hjá þér. Ég held að Bjarni Ben ætti að ráða þig sem spunameistara. Þetta snýst ekkert um hvað verður spurt um eða hvernig heldur um það að Bjarni gaf loforð og hefur svikið það. Hann gekk á bak orða sinna. Svoleiðis menn eru ekki merkilegur pappír. Allt sem hann segir núna er bara spuni. Og þar með bull.

[Kristján G. Arngrímsson, 24.9.2016 kl. 22:44]

Það skiptir engu hvort verður tekinn upp gamall þráður eða byrjað uppá nýtt. Það er tækniatriði.

Spurningin er: Viltu að hafnar verði aðildarviðræður við ESB? Já eða nei.

Ekki flókið.

[G. Tómas Gunnarsson, 25.9.2016 kl. 04:43]

@Kristján. Þakka þér fyrir þetta Kristján. Ekki tel ég færsluna svo óskiljanlega að ég geti talist meistari, en ef þú nefnir þau atriði sem þú átt erfitt með að skilja, mun ég reyna mitt besta til þess að útskýra þau frekar.

Vissulega skiptir það miklu máli hvernig spurt er, í það minnsta kosti að mínu mati.

Dæmið sem ég tek af þjóðaratkvæðagreiðslunni um stjórnarskrá (eða drög að stjórnarskrá) er einmitt gott dæmi um það hvernig ekki á að spyrja.

Það skiptir einmitt miklu máli hvernig menn sjá það fyrir sér að hafnar verði viðræður við "Sambandið" á ný. Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna lét þær ekki sigla í strand, vegna þess að það væri einlægur vilji hennar.

"Sambandið" neitaði Steingrími ekki um rýniskýrsluna vegna þess að það líkaði ekki brosið á honum eða hárgreiðslan.

Ekki síst er það nauðsynlegt að ákveða og kjósendur eiga fullan rétt á því að vita, hvort að fyrirvarar og þau samningsmarkmið sem sett voru fram hjá utanríkismálanefnd standa enn?

Ekki væri verra ef kjósendur fengju loks að vita hver voru þau samningsmarkmið sem sett voru fram af ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna, en það hefur aldrei verið kynnt, alla vegna ekki almennilega.  Jóhanna gerði það hins vegar fyrir Merkel, en það er önnur saga.

Það eru alls kyns "kviksögur" í gangi, ein t.d. á þann veg að Frakkar hafi einfaldlega sagt að það yrði ekki frekar rætt við Íslendinga, á meðan skilyrði þau sem utanríkismálanefnd setti fram væru uppi á borðinu.

Það þarf að kynna fyrir almenningi hvers vegna viðræðurnar sigldu í strand.  Jafnframt hvernig stjórnmálamenn sjá það fyrirséð að þeim verði komið af "strandstað".

Þá geta kjósendur farið að taka upplýsta ákvörðun hvort að þeir hefja frekari viðræður.

[Kristján G. Arngrímsson, 25.9.2016 kl. 08:45]

Gott og vel, en þetta snýst ekki um vilja ESB. Kosningar hér yrðu um vilja Íslendinga. Þannig að það skiptir engu máli hvað ESB vill eða vill ekki. Íslendingar segja sinn hug - sennilega nei og þá er málinu lokið þangaðtil næst. Málið snýst um að pólitíkusar leyfi lýðræðislega ákvöðrun en taki ekki "uppýsta einræðisákvörðun" eins og Bjarni Ben. (Ég held reyndar að hann sé bara að hlýða því sem maðurinn í Hádegismóum sagði honum að gera.)

[G. Tómas Gunnarsson, 25.9.2016 kl. 11:44]

@Kristján Þakka þér fyrir þetta. Það verða engar "einhliða" viðræður af hálfu Íslands.

Eins og í flesta aðra "tangóa" þarf tvo í þennan.

Hver vill standa að því til dæmis að geta ekki framkvæmt vilja þjóðarinnar, skýran úr þjóðaratkvæðagreiðslu, einfaldlega vegna þess að "Sambandið" vill ekki "dansa".

Er ekki tímabært að pólítíkusar þeir sem stóðu í "dansinum" upplýsi Íslendinga um hvers vegna "partnerinn" hætti í miðju lagi og sendi þá aftur "heim"?

Það er þýðingarlaust að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu, ef möguleikinn er ekki til staðar.

Það er einmitt stóra blekkingin í öllum þessum leik.

En hún dugar sjálfsagt fyrir slatta af atkvæðum.

[Kristján G. Arngrímsson, 26.9.2016 kl. 20:04]

Það er alls ekki þýðingarlaust að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu. Að segja að það þurfi að vera vitað að ESB sé til í viðræður er bara sama spinnið og Bjarni Ben er með. Leið til að komast hjá því að standa við gefið loforð.

Vilji þjóðarinnar er vilji þjóðarinnar, alveg burtséð frá því hvað ESB vill eða vill ekki. Þetta nsýst um vilja þjóðarinnar, ekki vilja ESB.

[G. Tómas Gunnarsson, 27.9.2016 kl. 07:47]

@Kristján  Þakka þér fyrir þetta. Þínar röksemdir stæðu vel, að mínu mati, ef engar viðræður hefðu áður farið fram.

Best hefði reyndar verið ef þjóðaratkvæði hefði verið viðhaft áður en þær hófust, en Samfylking og Vinstri græn felldu það á þingi.

Allt annað er upp á teningnum, þegar viðræður hafa þegar farið fram og siglt í strand.

Að því leyti má segja að að Samfylking og Vinstri græn hafi verið verstu vinir (eða andstæðingar) sem "Sambandssinnar" hefðu getað fengið, því ríkisstjórn þeirra gjörsamlega klúðraði málinu.

Að sama skapi má segja að hún hafi gert okkur andstæðingum aðildar óvæntan greiða.

Bjarni spann þennan flöt aldrei að ég man. Hann talaði um það að "ómöguleikinn" væri að enginn í ríkisstjórninni vildi aðild, sem gerði henni ómögulegt að standa í viðræðum sem og að meirihluti Alþingis væri á móti aðild, en það er önnur saga.

Slíkt getur þó líklega verið hluti af því hve viðræður við "Sambandið" gengu illa, því það eru að ég best veit engin fordæmi fyrir því að ríkisstjórn umsóknarríkis, standi ekki heil að baki umsókninni.

Það er sömuleiðis engin fordæmi sem ég veit um að þingmenn í umsóknarríki greiði atkvæði með umsókn, en lýsi því jafnframt yfir í ræðustól að þeir séu mótfallnir aðild.

"Sambandið" hefur líklega takmarkaðan áhuga á því að standa í samningaviðræðum sem líklegra er en ekki að hafi engan tilgang.

Það á við í þessu tilfelli eins og svo mörgum öðrum, að stjórnmál eru list hins mögulega.

En það kemur ekki í veg fyrir að málin séu notuð á atkvæðaveiðum.

[Eggert Guðmundsson, 27.9.2016 kl. 13:48]

Sæll Kristján

Beinni spurning en þú lagðir fram. Svarið gæti sparað okkur allar viðræður ef það yrði NEI.

Spurningin er: Viltu ganga í  ESB? Já eða nei.

Ekki flókið.

[Kristján G. Arngrímsson, 27.9.2016 kl. 18:27]

Tommi, það breytir engu þótt viðræður hafi farið fram og siglt í strand. Þjóðin segir hug sinn á þeirri stund sem atkvæðagreiðslan fer fram og tekur væntanlega með í reikninginn það sem á undan er gengið. Enn og aftur: Þetta snýst ekki neitt um vilja eða óvilja ESB heldur bara um vilja íslensku þjóðarinnar. Og að hún fái á láta hann í ljósi og að það sé hann sem ræður en ekki tiktúrur einhverra einstakra stjórnmálamanna.

Eggert, þín spurning myndi vísast duga, en málið er að loforðið sem Bjarni Ben gaf og sveik snérist um atkvæðagreiðslu um viðræður - reyndar myndi þurfa að fara fram atkvæðagreiðsla á ný um samning ef hann næðist. En ekki þar fyrir, þín spurning nær auðvitað utanum það sem málið á endanum snýst um.

[Kristján G. Arngrímsson, 27.9.2016 kl. 18:29]

Af hverju er svona mikilvægt að komast hjá því að fram fari atkvæðagreiðsla? Eru ESB-andstæðingar hræddir um að fá framan í sig öfugt Brexit, öllum að óvörum?

[G. Tómas Gunnarsson, 27.9.2016 kl. 19:08]

@Kristján Þakka þér fyrir þetta. Það skiptir einmitt öllu máli að viðræður hafi farið fram. Við erum ekki á ári 0 í sögunni og verðum það aldrei. Það sem hefur þegar gerst skiptir máli.

Það sem er ef til vill ekki síður mikilvægt er að þeir stjórnmálamenn sem stóðu að viðræðunum verði krafnir skýringa á því hvers vegna þær sigldu í strand, en þær skýringar hafa þeir aldrei gefið.

Auðvitað dugar sú spurning sem Eggert setur fram fullkomlega, og þó að væna megi Bjarna um svik, það má reyndar marga stjórnmálamenn í þessu samhengi, er það ekki það sem er vendipunkturinn í málinu.

En það er einmitt sem skín í gegn hjá þér og svo mörgum öðrum sem um málið fjalla, að megintilgangurinn með því að hamra á þjóðaratkvæðagreiðslunni á að vera að berja á Bjarna og Sjálfstæðisflokknum, ekki að fjalla um hvort að Íslendingar vilji ganga í Evrópusambandið (sem þeir hafa í 7 ár sagt í skoðanakönnunum að þeir vilji ekki), sem er auðvitað meginmálið í dæminu.

En enginn vill eiginlega segja að hann sé "aðildarsinni", þó ert líklega eiginlega einn af þeim fáu sem þorir að gangast við því.

Flest allir reyna hins vegar að fela sig á bakvið hugtakið að vera "viðræðusinni".

Og af því að þú nefnir Brexit, þá lagði enginn til að greitt yrði atkvæði um að hefja viðræður við "Sambandið" um að Bretland segði sig úr því.

Greitt var atkvæði um úrsögn eður ei, en úrsögn þýðir auðvitað að viðræður fara fram, rétt eins og samþykkt þess að sækja um aðild myndi þýða.

[G. Tómas Gunnarsson, 29.9.2016 kl. 06:01]

Það er þess virði að bæta hér við tengi á svari Staðreyndavaktar (Vísindavaktar) Háskóla Íslands við svipaðri spurningu.

Mér sýnist þar vera tekið nokkuð vel á maálinu.

http://www.visindavefur.is/svar.php?id=72714