Voru einstaklingar vopnaðir eða var hætta á óspektum fyrir framan Prikið?

Það er sjálfsagt fyrir Prikið að hætta við "gluggatónleika" ef almenn óánægja er með slíkt.  Það er þeim í sjálfsvald sett.

En þó að ég sé ekki löglærður get ég ekki skilið annað við lestur 74. greinar stjórnarskrár Íslenska lýðveldisins að engin lög geti bannað einstaklingum að safnast saman vopnlausir, nema að hætta sé talin á óspektum.

Í 75. greininni er kveðið á um að hægt sé að takmarka atvinnufrelsi með lögum vegna almannahagsmuna.  Ekkert slíkt er er minnst á varðandi rétt einstaklinga til að safnast saman.

Hvaða lög eru það sem eru æðri stjórnarskránni? 

Það væri vissulega fróðlegt að heyra álit lögfróðra um slíkt.

Það er fyllsta ástæða til að hvetja alla til að fara varlega og bera virðingu fyrir samborgurum sínum.  Það gildir einnig um stjórnvöld og valdbeitingu þeirra gegn íbúum landsins.

Það er áríðandi að stjórnvöld gangi ekki lengra en lagaheimildir leyfa.

 

 

74. gr.
[Rétt eiga menn á að stofna félög í sérhverjum löglegum tilgangi, þar með talin stjórnmálafélög og stéttarfélög, án þess að sækja um leyfi til þess. Félag má ekki leysa upp með ráðstöfun stjórnvalds. Banna má þó um sinn starfsemi félags sem er talið hafa ólöglegan tilgang, en höfða verður þá án ástæðulausrar tafar mál gegn því til að fá því slitið með dómi.
Engan má skylda til aðildar að félagi. Með lögum má þó kveða á um slíka skyldu ef það er nauðsynlegt til að félag geti sinnt lögmæltu hlutverki vegna almannahagsmuna eða réttinda annarra.
Rétt eiga menn á að safnast saman vopnlausir. Lögreglunni er heimilt að vera við almennar samkomur. Banna má mannfundi undir berum himni ef uggvænt þykir að af þeim leiði óspektir.] ^{1)
    1)}L. 97/1995, 12. gr.
75. gr.
[Öllum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa. Þessu frelsi má þó setja skorður með lögum, enda krefjist almannahagsmunir þess.
Í lögum skal kveða á um rétt manna til að semja um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu.] ^{1)
    1)}L. 97/1995, 13. gr.

 Tekið héðan

 

Gluggatónleikar ekki haldnir aftur

Athugasemdir

[Þorsteinn Siglaugsson, 16.12.2020 kl. 18:50]

"... að fengnu leyfi sóttvarnalæknis" verður væntanlega bætt við öll heimildarákvæði í lögum og stjórnarskrá.

[G. Tómas Gunnarsson, 16.12.2020 kl. 20:15]

@Þorsteinn, þakka þér fyrir þetta.  Ef til vill verður einhverntíma bætt inn í stjórnarskrá, að sóttvarnarlög séu stjórnarskránni æðri.

En þangað til er líklega best að farið sé eftir stjórnarskránni.

Ég held líka að Íslendingar megi vera sáttir við að það er ekki auðveldara að breyta stjórnarskránni en raun ber vitni.

Það er heimild í stjórnarskrá, hvað varðar friðhelgi heimilisins, "Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. má með sérstakri lagaheimild takmarka á annan hátt friðhelgi einkalífs, heimilis eða fjölskyldu ef brýna nauðsyn ber til vegna réttinda annarra.] ¹⁾", sem dugar líklega til fjöldatakmarkana á heimilum.

En ég endurtek að ég er ekki löglærður en ég held að samkomur utan dyra verði trauðla bannaðar eða þeir sem þar eru sektaðir.

En hitt er auðvitað að fæstir kæra sig t.d. um að fá löggæsluaðila eða eftirlitsmenn og leyfisveitendur allra handa stofnana upp á móti sér.

[Ásgrímur Hartmannsson, 18.12.2020 kl. 11:09]

"Með lögum skal land byggja en með ólögum eyða" sagði einhver.

Annarsstaðar stendur eitthvað í líkingu við - þegar yfirvaldið er orðið of ólíkt þjóðinni er stutt í hrun.

Mér sýnist yfirvöld verða meira framandi með hverri viku, ekki bara hér á landi, og farin að setja ansi grunsamleg lög.

[Kristján G. Arngrímsson, 18.12.2020 kl. 15:49]

Reyndar virðist skv. könnunum mikill meirihluti landsmanna alveg sáttur við sóttvarnaaðgerðir og sótvarnayfirvöld. Líklega halda flestir að stjórnarskráin muni halda þrátt fyrir að eitthvað sé vegið að ítrasta einstaklingsfrelsi í einhverja mánuði með heildarhagsmuni í huga.

Ég efast samt ekki um að stöku mannvitsbrekkur sjái alveg í gegnum þetta og bendi okkur minni spámönnum á það hlæjandi hvað við séum nú vitlausir að láta segja okkur fyrir verkum.

Ég segi bara eins og maðurinn: það er gott að vera mátulega vitlaus.

[G. Tómas Gunnarsson, 19.12.2020 kl. 01:39]

@Ásgrímur, þakka þér fyrir þetta. Það er víða um heim þar sem "kófið" er allt of freistandi afsökun til að herða aðeins á.

@Kristján, þakka þér fyrir þetta.  Væri það ekki draumur allra stjórnmálamanna og "lýðskrumara" ef það mætti nú fara eftir skoðanakönnunum frekar en stífum og leiðinlegum stjórnarskrám.

Væri það ekki æðislegt ef að yfirvöld geta gert hvað sem er í nafni "heildarhagsmuna"?

Best væri auðvitað að þau skilgreindu þá sömu heildarhagsmuni sjálf.

Jafn sjálfsagt það er að yfirvöld beini tilmælum til almennings og vari hann við, er það að stjórnvöld fylgi lögum og misnoti ekki vald sitt.

En auðvitað er faraldur í gangi t.d. í Bandaríkjunum, það er jafnvel líklegt að Rússar séu að beita tölvuárásum gegn þeim.

Það þarf ekki að vera nema "mátulega vitlaus", til að sjá að það er alger óþarfi að binda Trump við stjórnarskránna undir slíkum kringumstæðum.

"Hálf eða heil hugsun", myndi að mínu mati leiða að þeirri niðurstöðu að best væri að stjórnarskránni væri fylgt áfram.

[Kristján G. Arngrímsson, 19.12.2020 kl. 10:12]

Skiptir ekki dálítið miklu máli hvað stendur í stjórnarskránni uppá það hvort sé best að fylgja henni eða ekki? 

Ég veit ekki hvort stjórnarskrárdogmatismi er endilega eitthvað skárri en vilji lýðræðislega kjörinna yfirvalda. Ef út í það er farið hljómar það svolítið eins og Biblíubókstafstrú að aldrei megi hvika frá bókstaf stjórnarskrárinnar.

Hver skrifaði þessa stjórnarskrá? Af hverju eigum við allt í einu að fara að hlýða þeim manni skilyrðislaust? Og það sem meira er, þessi blessaða stjórnarskrá hefur ekki einu sinni verið lýðræðislega samin, hún er bara runnin undan rifjum einhverra kalla, svona eins og Biblían.

[G. Tómas Gunnarsson, 19.12.2020 kl. 20:49]

@Kristján, þakka þér fyrir þetta.  Það má segja að það skipti máli hvað stendur í stjórnarskránni en þó ekki.

Ef við erum ekki sammála lögum, þurfum við þá ekki að fylgja þeim?

Ef ég tel 10% skatt hæfilegan, þarf ég þá ekki að borga meira?

Stjórnarskráin, er það sem líklega má kalla "grunnsáttmála" þjóðfélagsins og hann er einmitt, ekki síst til þess að tryggja réttindi þegnana, s.s. réttinid minnihlutans fyrir ofríki meirihlutans.

Ég held að heimurinn hafi frekar slæma reynslu af því þegar lýðræðislega kjörin yfirvöld hafa farið að beita "skapandi aðgerðum" til að sniðganga stjórnarskrár.

"Þessi stjórnarskrá", er reyndar "margsamþykkt" af meirihluta kjörinna fulltrúa á hverjum tíma og það sem meira er, hver breyting hefur gengið í gegnum tvær atkvæðagreiðslur þeirra sömu fulltrúa.

Því ert þú í raun í einhverjum "bullgír" þegar þú líkir henni við biblíuna, sem er þó að einhverju marki einnig "málamiðlun".

En stjórnarskrá er einmitt "tæki" til að hemja þá sömu kjörnu fulltrúa.

En ég er í sjálfu sér ekki hissa á "slikum ranti" sem virðast hallir undir að einstaklingarnir gefi frá sér réttindi til hins opinbera. 

Hættan er ekki síst ef kjörin stjórnvöld, oft með littlum eða engum meirihluta geta gert "hvað sem er" og gera það.

[Kristján G. Arngrímsson, 20.12.2020 kl. 09:37]

Það er alls engin æla að líkja stjórnarskrá við Biblíuna. Hvort tveggja er "principia" - frumforsenda - samfélags og skilnings. Má segja að hvort tveggja sé "sáttmáli" um hvernig skuli haga hlutunum.

Ef stjórnarskráin er "tæki" er henni væntanlega beitt af einhverjum sem hafa fyrirfram gefnar hugmyndir um hvernig henni skuli beita, í hvaða tilvikum og gegn hverjum. En á hverju eru þessar hugmyndir þá byggðar? Hvernig getum við ákveðið hvenær er við hæfi að beita þessu tæki?

Þegar okkur finnst "kjörnir fulltrúar" ekki hegða sér að okkar skapi? Hver segir að við megum það? Erum við þá að fara fram á forsendum einhvers annars "principia" - einhvers annars sáttmála? Erum við ekki frekar búin að taka sáttmálann úr sambandi, erum hætt að fara sjálf að lögum (stjórnarskránni) og farin að beita lögum (stjórnarskránni) eins og hverju öðru "tæki" til að ná fram okkar prívatmarkmiðum og koma höggi á andstæðinga okkar?

Nei, um leið og við förum að líta á stjórnarskrána sem "tæki" (en ekki grunnprinsipp sem við beitum tækjum í samræmi við) erum við búin að kippa stoðum undan samfélaginu. 

Það er einmitt hárrétt hjá þér að kjörin stjórnvöld eiga ekki að gera neitt í krafti minnihluta, enda var það punkturinn hjá mér að það sem sóttvarnayfirvöld eru núna að gera er skv. könnunum í samræmi við vilja meirihlutans og gert af stjórnvöldum kjörnum af meirihluta. Sjáum svo til í næstu kosningum. Er það ekki þannig sem kerfið virkar, enda þannig sem stjórnarskráin segir að það eigi að virka. Væri ekki beinlínis hættulegt að taka stjórnarskrána úr sambandi sem það principia sem hún er, með því að fara að beita henni sem tæki?

[Kristján G. Arngrímsson, 20.12.2020 kl. 09:48]

Líkt og Biblían er stjórnarskrá þar að auki undirorpin túlkunum og mismunandi skilningi. (Reyndar munu vera til lögspekingar sem eru "bókstafstrúar" á stjórnarskrána, amk. í USA, en það er önnur saga).

Núna er því ekki deilt um hvort stjórnvöld megi brjóta gegn stjórnarskránni heldur stendur deilan um hvernig beri að skilja og túlka stjórnarskrána, hversu langt megi ganga í einni túlkun (og framkvæmdum/lagasetningum í samræmi við það) t.d. á forsendum heildarhagsmuna. Þetta er bara gamla deilan um einstaklinginn vs. heildina.

Stjórnarskrá má segja að sé bæði hugsuð sem vörn heildarinnar gegn yfirgangi einstakra manna og vörn einstaklinga gegn yfirgangi meirihlutans. Það fer svo líklegast bara eftir upplagi hvers og eins hvort honum finnst meiri ógn, yfirgangur meirihlutans eða yfirgangur yfirgangssamra einstaklinga.

[Kristján G. Arngrímsson, 20.12.2020 kl. 09:55]

Það er svo næsta óumdeilt að forsenda blómlegs mannlífs er einmitt að einstaklingarnir afsali sér "réttindum" sínum (hvaða koma manni þau réttindi?) til yfirvalds í skiptum fyrir öryggi og stöðugleika. Annars yrði stríð allra gegn öllum og líf einstaklingsins "nasty, brutish and short," eins og sagt var um árið.

[G. Tómas Gunnarsson, 22.12.2020 kl. 14:44]

@Kristján, þakka þér fyrir þetta.  Það má líklega endalaust deila um bíblíuna.  Ég lít alltaf á hana sem valdboð að ofan (síðan má deila um hvað hátt á að fara) um hvernig alþjóð eigi að haga sér.

Stjórnarskrár voru gjarna "kreista" út úr einvöldum (sem var þó á stundum býsna "fjölskipað" stjórnvald), þegar þeir voru í klípu, oft vegna peningavandræða.

Það má alveg líkja þeim svið "sáttmála", þegnunum (aðallega "borgarastéttinni) voru tryggði ákveðin réttindi.

Sáttmálar eru lítils virði ef þeir eru brotnir eða teygðir um of.  Þá finnst "hinum aðila" samningsins oft á tíðum að hann sé fast að laus undan honum.

Það er t.d. ljóst að það er engin heimild til þess að lög gangi lengra en stjórnarskrá heimilar.  Þess vegna er nú oft sett í stjórnarskrá að einhverju megi skipa nánar til með lögum.

Það er ekki gert með rétt einstaklinga til þess að safnast saman.

Réttindi hafa komið til með ýmsum hætti, m.a. í samningum við "einvalda" sem hafa fætt af sér "stjórnarskrár" eða drög að þeim.

Vissulega afsala "þegnarnir" sér ákveðnum réttindum (ekki réttindum sínum), en það er hreint ekki gefið að það að gefa eftir frekari réttindi auki fjölda "blómanna" eða annara "jurta".

Þvert á móti eru mörg dæmi um að slikt hefur þveröfug áhrif.

Það má svo velta því fyrir sér hvers vegna yfirvöld hafa í raun lempað málið og aldrei gengið hart fram í ástandi eins og varð fyrir framan Prikið (sem ég tel lofsvert), sé ekki einmitt sú að þau gera sér grein fyrir því að lagaheimildir eru ekki til staðar?