Flokkakerfið, hægri og vinstri

Eins og eðlilegt má teljast er mikið rætt, spáð og spegúlerað bæði fyrir og eftir kosningar. Alls kyns spámenn, sérfræðingar og fræðimenn spá í spilin, rifja upp söguna og reyna að rýna í framtíðina.

Það er alltaf eitt og annað sem mér finnst orka tvímælis í umfjöllun fjölmiðla.

Sem dæmi um það er þegar talað er eins og Samfylkingin sé aðeins arftaki Alþýðuflokksins (sem er víst að nafninu til ennþá). Sannleikurinn er að Samfylkingin er samsteypa og áframhald fjögurra flokka.

Það er: Alþýðuflokks, Alþýðubandalags, Þjóðvaka, og Kvennalista.  Auðvitað má segja að Þjóðvaki hafi verið klofningur úr Alþýðuflokki, en það er þó viss einföldun, rétt eins og með flesta "klofninga".

En Samfylkingin tók við kefli frá öllum þessum flokkum, og tók yfir skuldir þeirra og eignir. Þannig eru sjóðir Alþýðubandalagsins (sem þeir erfðu frá gömlu sósíalista/kommúnistaflokkunum) í vörslu Samfylkingarinar, en ekki Vinstri grænna (í það minnsta ef ég hef skilið rétt).

Og fjölmargir félagar og frammámenn úr Alþýðubandalagi, Þjóðvaka (sem höfðu ekki allir komið úr Alþýðuflokknum) og Kvennalista gengu í Samfylkinguna.

Ég held að þegar saga Samfylkingar séu skoðuð, sérstaklega hin síðari ár, sé niðurstaðan að forystufólk flokksins hafi jafnvel frekar átt sinn pólíska "uppruna" í Alþýðubandalaginu en Alþýðuflokknum.

Mér þykir stórundarlegt hve margir fræðimenn kjósa svo gjarnan að líta fram hjá þessu.

Reyndar má auðveldlega halda því fram upprunalega séð, að Vinstri græn séu klofningur úr Alþýðubandalagi eða Samfylkingu. Svona eftir við hvaða tímapunkt er miðað.

Það er auðvitað langt frá lagi að Vinstri græn hafi fengið í "heimanmund" allt fylgi Alþýðubandalagsins.

Einnig kemur mér það spánskt fyrir sjónir að heyra æ oftar talað um Framsóknarflokkinn sem hægriflokk.  Vissulega eru hægri og vinstri óskýr hugtök, og jafnframt má segja að í Framsóknarflokknum finnist fleira en ein "vistarvera", ef svo má að orði komast.

En í mínum huga hefur Framsóknarflokkurinn verið vinstrisækinn miðjuflokkur.  Raunar oft nær því að teljast vinstriflokkur en miðju.

Vissulega hefur flokkurinn gjarna átt í samarfi við Sjálfstæðisflokkinn allar götur síðan 1995. Síðan þá hefur flokkurinn ekki átt ríkisstjórnarsamstarf við aðra flokka, og verið með Sjálfstæðisflokknum í ríkisstjórn ríflega 15 ár af þessum 21.

En það gerir Framsóknarflokkinn ekki að hægriflokki. Þó að flokkurinn hafi talið Sjálfstæðisflokkinn betri samstarfskost en vinstriflokkana, færir það flokkinn ekki yfir ásinn frá vinstri til hægri.

Ekki má til dæmis gleyma því að Framsóknarflokkurinn starfaði í R-listanum frá upphafi til enda.  Hann ennfremur veitti minnihlutastjórn Samfylkingar og Vinstri grænna hluleysi sitt 2009, en líklega má segja að það "samstarf" hafi ekki verið gott og margir Framsóknarmenn ósáttir við það viðmót sem þeir fengu.

Mér þykir því skrýtið þegar svo algengt er að tala nú um "hægriblokk" (DB) og "vinstri blokk" (VASP) með Viðreisn sem flokkinn á "miðjunni".

Persónulega finnst mér að ekki rétt.

Em ef til vill er ekki síst að leita skýringa á þessum "skringilegheitum" í þeirri staðreynd að af þeim stjórnmálafræðingum sem fjölmiðlum þykir hvað oftast henta að leita til, er óeðlilega hátt hlutfall af fyrrverandi varaþingmönnum Samfylkingar og einnig stuðningsmönnum Evrópusambandsins.

Það tvennt skekkir líklega all verulega þá mynd sem haldið er að almenningi í fjölmiðlum.

Svo er það spurningin hvað er vinstri, hvað er hægri og hvað er miðja í íslenskum stjórnmálum?

Það má halda því fram að miðjan sé síkvik, færist til og sé erfitt að henda reiður á. Einnig skiptir sjónarhorn þess sem talar (eins og mín) líklega einnig einhverju máli.

En það er vert að hafa í huga að þó að einhver flokkur sé til hægri við einhvern annan flokk, gerir það hann ekki að hægri og flokki, nú eða öfugt.

Hin klassíska íslenska skilgreining frá vinstri til hægri, væri Alþýðubandalag/Vinstri græn (ásamt forverum alþýðuubandalagsins), Alþýðuflokkur/Samfylking, Framsóknarflokkur, og loks Sjálfstæðisflokkur.  Framsóknarflokkur var talinn miðjuflokkur, A-flokkarnir (VG og S) voru taldir vinstri flokkar Sjálfstæðisflokkurinn hægri flokkur.

Þetta var þó vissulega einföldun, enda í flestum flokkum hinir ýmsu "armar" sem sköruðust svo að mörkin á milli flokka voru ákaflega óljós.

Það var enda ekki út af engu sem hugtök eins og "framsóknarkommar" urðu til, en það vísaði bæði til hluta Framsóknarflokks og hluta Alþýðubandalags/Vinstri grænna.

Sjálfstæðisflokkurinn átti einnig sinn "framsóknararm" eins og það var stundum kallað, en ef til vill má segja að stærstur hluti flokksins hafi verið og sé "kristilegir íhaldsmenn".  Frjálshyggjuarmur varð nokkur áberandi (þó að deila megi um hvað stór hluti flokksins hann hafi verið) á 9. áratug síðustu aldar og enn eimir eitthvað eftir af honum

Alþýðuflokkurinn skiptist í vinstri og hægri krata, og svo mátti einnig finna afbrigði sem margir kusu að kalla "steinsteypukrata" (ef til vill má segja að sá síðasti af þeim hafi horfið nú, alla vegna úr framlínunni, með Kristjáni Möller).

Kratarnir sköruðust þannig bæði við Alþýðubandalag/Vinstri græn og svo aftur Sjálfstæðisflokk og mátti jafnvel á stundum segja að þeir sóttu að honum frá hægri.

"Bjúrókrata" mátti svo að sjálfsögðu finna í öllum flokkum.

En hvernig horfir þetta í dag?

Lengst til vinstri eru Vinstri græn (nema auðvitað að við hlustum á Alþýðufylkinguna, þá eru þau líklega auðavaldsflokkur og stéttarsvikarar), síðan kemur Samfylkingin (hún færði sig því sem næst alfarið af miðjunni eftir 2009), síðan Píratar (þeir byrjuðu sem býsna blandaður flokkur, en og það horfði við mér, tók vinstri hlutinn því sem næst algerlega yfir all löngu fyrir þessar kosningar, þegar valdabaráttan jókst í réttu hlutfalli við gengið í skoðanakönnunum).

Þá kemur Framsóknarflokkurinn og á eftir þeim Björt framtíð, og nota bene, við erum enn á vinstri vængnum.

Loks koma svo Viðreisn og Sjálfstæðisflokkurinn og mál líklega deila um hvor er meira eða minna til hægri, það færi líklega mest eftir hvaða vigt væri sett á hina mismunandi málaflokka.

Frá mínum bæjardyrum séð erum við rétt farin að snerta hægrikantinn.

En svo getum við líka hreinlega leitað að "íslensku miðjunni" og þá finnum við að hún liggur einhverstaðar á bilinu Píratar/Framsóknarflokkur/Björt framtíð.

Að sjálfsögðu er um all mikla einföldun að ræða, það er erfitt að meta hluti eins og stjórnlyndi (sem finna má í öllum flokkum), frjálslyndi (sem er sömuleiðis að finna í öllum flokkum), alþjóðahyggju (sem sumir halda að þýði að vilja ganga í "Sambandið", en aðrir skilgreina á allt annan hátt), og svo má lengi áfram telja.

Eitt af vandamálunum við nútíma stjórnmálaumræðu, er að hugtök eru á reiki, og það er ekki óalgengt að margir aðilar noti sömu slagorðin, frasana og hugtökin, en séu í raun að tala um ólíka hluti.

Og ef til dæmis eitthvert hugtak er óumdeilt, eða því sem næst, er algengt að reynt sé að toga það yfir eins margt og mögulegt og jafnvel ómögulegt er.

P.S. Bara til að frýja mig frá augljósum "yfirhellingum" argra og "pólítískt réttsýnna" einstakling, er rétt að taka fram að pistilinn byggir ekki á neinum vísindalegum eða félagslegum rannsóknum, heldur eingöngu minni og tilfinningu höfundar.

 

 

Kosningaþátttaka aldrei minni

Kaup, kjör og kjararáð

Það er eðlilegt að mikið sé rætt um ákvarðanir kjararáðs. Það má eiginlega segja að þessi hækkun hafi legið í loftinu, allar götur síðan laun embættismanna var tilkynnt.  Það segir sig eiginlega sjálft.

Hvenær hækkunin er svo tilkynnt er ekki tilviljun, enda lang eðlilegast tíminn til að tilkynna slíka hækkun, þ.e.s.a. þegar þing er ekki starfandi.

Ég get alveg tekið undir að hækkunin er mikil og þar af leiðandi umdeilanleg. Að þingararkaup hækki um 338 þúsund á mánuði er gríðarhækkun.

Ef vilji er fyrir hendi hlýtur Alþingi að geta breytt þessari ákvörðun.

En það eru eins og oft fleiri en ein hlið á öllum málum.

Við hljótum að vilja að laun alþingismanna og ráðherra séu það góð að eftirsóknarvert sé fyrir reynsluríkt og velmenntað fólk að setjast á Alþingi.

Alþingismenn hafa í líklega haft laun sem eru ekki ósvipuð og margir sveitarstjórar, lægri en margir bæjarstjórar hafa ef ég hef skilið rétt.

Og þó að ég taki hatt minn ofan fyrir Degi B., að tilkynna að þessi hækkun muni ekki taka gildi hjá Borginni, finnst mér stór spurning að borgarstjóri (almennt, ekki tengt persónunni) eigi skilið að vera með sömu laun og forsætisráðherra.

Er þar ef til vill komin ein skýring á því að margir stjórnendur sveitarfélaga sækjast síður í þingmennsku en oft var áður?

Það þarf einnig að velta fyrir sér öðrum launagreiðslum. Almenningur velur sér þingmenn og borgar þeim eðlilega laun. 

En almenningur velur ekki formenn flokka. Því er óeðlilegt að almenningur greiði formönnum flokka launauppbót ef þeir eru ekki ráðherrar. Þetta er einfaldlega mál flokkanna.

Slíkt á alls ekki rétt á sér.

Þegar litið er til launakjara þingmanna og ráðherra togast á ýmis sjónarmið. Launin eiga að vera góð(um það eru líklega flestir sammála), en það er vissulega teygjanlegt hugtak. Ég man hins vegar varla eftir því að laun þingmanna hafi hækkað, án þess að stórum hópi þyki það "svívirða".

Em það er að mínu mati fyllilega ástæða til að fram fari heildarendurskoðun á launakjörum þingmanna, en ekki síður á hinum "pólítíska rekstri" hins opinbera. 

Persónulega vildi ég t.d. sjá mikinn niðurskurð, eða niðurfellingu á ríkisstyrkjum til flokkanna, en þar eins og í mörgu öðru veit ég að  eru skiptar skoðanir.

 

 

 

 

Segir hækkanirnar „algjört rugl“